Functioneel leesonderwijs met tweelingteksten

Er is nog heel veel te winnen op het gebied van functioneel leesonderwijs.
Bevorder samenwerking tussen de sectie Nederlands en één of meer zaakvakken. Schakel een externe deskundige in die op de hoogte is van de ontwikkelingen op het gebied van taaldidactiek, laat het proces begeleiden en ga niet door met zelf het wiel uitvinden of experimenteren met weer een andere taalmethode.

Op scholen die ik begeleid op het terrein van samenwerking tussen de sectie Nederlands en zaakvakken verkennen we de onderwerpen bij biologie, aardrijkskunde en geschiedenis in een bepaald leerjaar aan de orde komen. Over enkele onderwerpen worden goede teksten geschreven waarin basiskennis en benodigde begrippen worden geïntroduceerd. Ik noem deze teksten tweelingteksten. Het zijn namelijk teksten die wel al iets vertellen over een bepaalde onderwerp. Ze lijken sterk op wat er in de methode staat, maar ze gaan lang niet zo diep, ze zijn wat eenvoudiger van aard, maar brengen daardoor wel heel veel voorkennis aan. Met deze tweelingteksten doen we dus aan pre-teaching bij het vak Nederlands voor andere vakken. Het schoolvak Nederlands moet immers aandacht besteden aan tekstbegrip, leerlingen moeten veelvuldig oefenen hoe ze teksten het beste kunnen aanpakken: waar moeten ze mee beginnen, wat moeten ze doen om greep te krijgen op de structuur en de inhoud van de tekst. Waarom zou je dat dan niet doen met teksten die de voorkennis activeren van vakken waarbij leerlingen moeite hebben met het begrijpen van teksten? Je slaat twee vliegen in één klap:

1. Leerlingen zijn gemotiveerder om de deze teksten te lezen omdat ze ervaren dat het verwerven van voorkennis helpt de schoolvakken zelf beter begrijpen;
2. Leerlingen worden beter in begrijpend lezen omdat hun leeshouding verbetert en omdat ze vaak oefenen (meters maken).

Het enige dat dan nog rest is de juiste aanpak. Veel leerlingen zien niets in begrijpend leesstrategieën, omdat ze gewoonweg het profijt ervan niet ervaren. Methoden Nederlands besteden wel aandacht aan leesstrategieën maar leerlingen passen ze bij het lezen zelden toe, ook niet bij andere vakken dan Nederlands. Ze vinden dat die strategische aanpak te veel tijd kost en zien er het nut niet van. Gebruik van de strategieën hangt dus in sterke mate af van de manier waarop leerlingen hebben geleerd met de strategieën leren om te gaan en of ze het nut hebben ervaren. Het is dan ook belangrijk om bij het aanbieden van leesstrategieën aan te sluiten bij wat leerlingen al weten en te laten ervaren dat het gaat om een handige aanpak. Het is ook handiger om leerlingen geen vaste strategieën of stappenplannen voor te schrijven maar deze als optie aanbieden om (deel)problemen tijdens het lezen op te lossen. Het allerbelangrijkste is leerlingen succeservaring laten opdoen met leesstrategieën, want alleen als leerlingen het nut ervaren, zullen ze de aanpak ook gebruiken in andere situaties.

Hier komt dan de taaldidactiek om de hoek kijken. De docent die dit goed kan begeleiden maakt het verschil!

Modellen, modellen en nog eens modellen!