Leestips 2015

december 2015
HET PROJECT ONDERWIJS 2032: een dikke onvoldoende

In: VAKWERK, december 2015, Karin den Heijer
Op 1 oktober presenteerde het Platform Onderwijs2032 de hoofdlijnen van zijn voorlopige advies. Kernwoorden van het advies zijn: maatwerk en integraal onderwijs. Op mijn blog heb ik er twee keer kritische woorden aan besteed. Karin den Heijer legt de adviezen langs de realistische en meetlat en geeft redenen om te twijfelen aan het advies. Link
Vakwerk is het ledenblad van Beter Onderwijs Nederland (BON). De vereniging is in 2006 opgericht met als doel: beter onderwijs.

 

november 2015
SUPERSCHOOL, het succesverhaal van een bevlogen schoolleider

Eric van t Zelfde
Superschool is een spannend en emotioneel onderwijsboek dat gelezen moet worden door leraren, schoolleiders, bestuurders en politici. Onderwijs (naar school kunnen) is een van de universele rechten van een kind. Bij kinderen die andere rechten missen (een veilig huis, liefdevolle ouders), is naar school gaan nog belangrijker. Scholen doen hun best om de school een veilige omgeving te laten zijn én leerlingen kennis en vaardigheden bij te brengen. Tragedies en ongemakkelijke situaties vragen soms om creatief en onconventioneel handelen. Van ’t Zelfde beschrijft met welke extreme situaties hij en zijn team regelmatig worden geconfronteerd. Hij geeft vrij gedetailleerd het proces weer om leerlingen te verwijderen die veiligheid van andere leerlingen in gevaar brengen en het onderwijs verstoren. Het is een moeizaam proces dat vraagt om een lange adem en volharding.
Ik heb respect voor Eric van t Zelfde dat hij zo openhartig schrijft dat hij en zijn team het alleen hebben kunnen redden door een hecht team te zijn, met groot moreel besef en een professionele grondhouding. Ze konden altijd op elkaar rekenen omdat ze weten waarom ze het doen. ‘Een acht omringt zich met negens’. Ze hebben zich omhoog weten te vechten tot een Superschool, maar Van ’t Zelfde vraagt zich af of het team het zal kunnen volhouden.

Superschool is ook een pleidooi voor:
* Taalbeleid (leerlingen komen met achterstand twee jaar op school);
* Professionalisering (pedagogisch klimaat, klassenmanagement, veiligheid);
* Zero tolerance en handhaving (afspraken, verzuim, op tijd beginnen/op school zijn);
* Eisen stellen aan leraren (wie niet wil moet maar vertrekken);

Veel schoolleiders in dezelfde situatie kunnen soms niet anders dan zwijgen of wegkijken vanwege het ontbreken van rugdekking of verdeeldheid in het team. Het is te ongemakkelijk en te zwaar voor de organisatie.
Bestuurders in de grote steden en politici weten vaak wel wat zich achter de muren en op schoolpleinen van sommige scholen afspeelt. Het wordt ook opgepakt, maar dat kan veel steviger en moet zeker langduriger. De problemen kennen we al sinds eind negentiger jaren.

Onderwijs zou eens verlost moeten worden van problemen die nu al jaren spelen. Ongemakkelijke waarheden, geen sexy onderwerp waar je nieuwe leraren mee trekt, tenzij je de werkomstandigheden zichtbaar verbetert en zorgt dat de taakbelasting evenwichtig en realistisch is. Dat kost geld, veel geld. De leerkracht maakt het verschil? Ja, maar niet iedere school kan het met dezelfde middelen. Bij bepaalde scholen moet er geld bij om hetzelfde te kunnen bereiken.
Het komt voor dat stedelijk beleid dat als meerjarenproject in gang is gezet voortijdig wordt afgebroken door wisseling van de politieke macht. Jammer, zo is het twee stappen voorwaarts en weer één of twee stappen terug. Kunnen we niet terugkeren naar het landelijke achterstandenbeleid met geoormerkte middelen en realistischer weging van leerlingen (taal, SES)? Zo wordt voorkomen dat achterstandenbeleid een lokaal politiek dingetje wordt dat iedere keer verandert.
Bestuurders hoeven overigens niet te wachten op de overheid, zij kunnen nu al ‘de achten’ zijn en zich omringen met negens die het aandurven te kiezen  om het verschil te kunnen maken.
ISBN 978-90-351-4364-7 Hier een interview Met Eric van t Zelfde. Hier staat de reportage over de Superschool in Tegenlicht (duur: 50 minuten).

PS: Tussen 1994 en 1999 was ik schoolbegeleider voortgezet onderwijs in Rotterdam bij het CED. De Hugo de Groot nam deel aan het Deltaplan Taalbeleid vo en ik was hun schoolbegeleider. De school werd doorgelicht, er werd een plan opgesteld dat werd uitgevoerd. Leraren namen deel aan docentwerkgroepen om bovenschools materiaal te ontwikkelen om de woordenschatachterstand en de leesachterstand aan te pakken. De Hugo was één van de scholen waar het toen ook weer goed ging. In 1999 ben ik uit Rotterdam vertrokken en heb ik van ‘mijn’ scholen afscheid genomen. Van de toenmalige directeur ontving ik een Hugo de Groot zilveren tientje. Een prachtig cadeau! Ik ben extra blij dat de Hugo de Groot na een neergang weer helemaal terug is. Dit vasthouden is meer dan een uitdaging!

 

oktober 2015
GENRES IN SCHOOLVAKKEN

Bart van der Leeuw en Theun Meestringa
In ieder schoolvak gebruikt eigen vaktaal. Leerlingen vinden het moeilijk om vaktaal te leren, vaak kunnen ze de vaktaal wel begrijpen, maar het zelf gebruiken lijkt lastig. Hoe pakken leraren dat aan? Dit boek bespreekt negen genres die een belangrijke rol spelen bij alle vakken en die gebruikt kunnen worden om leerlingen de nieuw geleerde vaktaal actief te laten gebruiken: vertelling, verhaal, verslag, beschrijving, procedure, verklaring, beschouwing, betoog en respons.
In deel I wordt uitgelegd hoe genres werken op school, wat de rol van vaktaal in teksten is en hoe de genres ingezet kunnen worden.
In deel II wordt de functionele benadering van taal behandeld en in deel III worden de verschillende genres in de praktijk toegelicht. Bijvoorbeeld hoe taal werkt in het schoolvak aardrijkskunde. Er wordt een tekst in het schoolboek als uitgangspunt genomen en er wordt besproken hoe leerlingen greep kunnen krijgen op de tekst. Het belang van school- en vaktaal wordt onderstreept en de structuur van de tekst wordt gevisualiseerd.
Deel I en II zijn interessant en bruikbaar voor vakdocenten. Er wordt uitgelegd hoe belangrijk de rol van vakdocenten is bij het begrip van vaktaal en bij leren vaktaal actief te gebruiken. De hoofdstukken zijn een hulpmiddel voor vakdocenten om leerlingen te ondersteunen bij het begrijpen van teksten en de schooltaal- en vaktaalontwikkeling te bevorderen.
Het boek ziet er niet uitnodigend uit. De buitenkant oogt origineel, maar het binnenwerk is dat niet. Er is niet voor een kleurendruk gekozen maar voor zwart met één steunkleur. Daardoor zijn de oorspronkelijke kleurafbeeldingen omgevormd naar de steunkleur van het boek (bordeaux). De afbeeldingen worden daardoor onscherp en saai. Jammer. Boeken die gebruikt moeten worden in het onderwijs om mensen te inspireren en te verleiden verdienen meer.
ISBN 978 90 469 0455 6

 

september 2015
DEVELOPING STRATEGIC WRITERS through GENRE INSTRUCTION

Zoi A. Philippakos, Charles A. MacArthur, David L. Coker Jr, The Guilford Press, 2015
Schrijven in het onderwijs verdient meer aandacht. Developing Strategic Writers through Genre Instruction biedt praktische aanknopingspunten. De belangrijkste boodschap in het boek is dat leerlingen al heel vroeg doorkrijgen dat schrijven een proces is dat steeds hetzelfde begint, maar na de startfase toewerkt naar een specifiek product: een genre. Ieder genre heeft zijn eigen kenmerken en het gaat er in eerste instantie om dat leerlingen die kenmerken leren onderscheiden. Als je weet wat de kenmerken van een bepaald genre zijn, dan is het ook gemakkelijker daar naartoe te werken. Het boek geeft suggesties om strategisch schrijven aan te leren in ‘grades 3-5’, dat zijn leerlingen van 8 tot 10 jaar . Natuurlijk gaat het ook om heel veel oefening want alleen door oefening bouw je routine op. Door zo vroeg mogelijk in te zetten op schrijfroutine en daar handige formats bij te gebruiken, ervaren leerlingen hoe ‘relatief gemakkelijk’ strategisch schrijven is. Bij schrijven begint het om niet bang zijn voor dat witte papier omdat je weet wat je eerste stappen zijn om je witte papier te vullen. We horen leraren vaak zeggen: ‘Begin met een woordweb’. Maar als je nu helemaal geen idee hebt om dat woordweb te vullen? Veel leerlingen blokkeren dan al. Hoe komen leerlingen in de modus dat het in het hoofd gaat stromen zodat zij snel een startschema kunnen maken? DSWtGI laat leerlingen steeds dezelfde beginstappen zetten, maar maakt daarbij al gebruik van hulpjes en sturingsinstrumenten (scaffolding). Het proces waaiert vervolgens uit naar producten op basis van genrekenmerken.
Developing Strategic Writing is gewoon te bestellen in Nederland.
ISBN 978 1 4625 2032 9

 

juli 2015
BESTE WETENSCHAP VOOR ONDER DE ZON

Op Kennislink een paar boeken voor onder de zon. De redacteuren op Kennislink: “Wat is er deze zomer fijner dan onderuitgezakt in een strandstoel een goed boek over wetenschap lezen? Er verscheen een hoop moois dit jaar.” Alle redacteuren van Kennislink raden hun favoriete populairwetenschappelijke boek van het afgelopen jaar aan. Inderdaad, er lijkt veel moois tussen te zitten. Deze keer een tip voor boeken die ik dus niet zelf heb gelezen. Het zijn er meteen 13 tegelijk. Niet alleen voor het strand, maar ook voor tuin en balkon. Fijne vakantie! Link

 

juni 2015
ERIC VAN T ZELFDE

Boosheid en frustraties spatten van papier. Eric van t Zelfde, schoolleider van Scholengemeenschap Hugo de Groot in Rotterdam houdt de huidige stand van zaken in het onderwijs tegen het licht en legt onorthodoxe alternatieven voor om over na te denken. Link

 

mei 2015
HET GEBOORTEMAANDEFFECT

Elk jaar gaan duizenden kinderen naar de verkeerde middelbare school door het zogenoemde geboortemaandeffect. Kinderen uit oktober, november en december hebben meer kans om naar het vwo te gaan. Kinderen uit juli, augustus en september gaan vaker naar het vmbo. Een effect dat een leven lang doorwerkt. Maar je kunt er iets aan doen. Mooi artikel. Link

 

april 2015
INTERVIEW MET PAUL JUNGBLUTH

In: Vrij Nederland, door Anja Vink
Arme kinderen hebben een bovengemiddelde kans op slechter onderwijs dan kinderen uit een welvarend gezin. Dat gegeven wordt bijna overal ter wereld geconstateerd. Maar in Nederland, zegt onderwijssocioloog Paul Jungbluth, heerst het beeld dat er juist jarenlang teveel aandacht is geschonken aan achterstandsleerlingen, en dat de betere leerlingen daar de dupe van zijn geworden. ‘Een beeld waar we maar al te graag in geloven. Maar het klopt niet.
Om achterstandsleerlingen vooruit te helpen, is het cruciaal dat leerkrachten beter worden. Dat zegt onderwijssocioloog Paul Jungbluth. ‘Arm en rijk komen elkaar haast niet meer tegen op school.’ Link

 

maart 2015
CRRCLM

Vanaf 2007 stuurt de SLO een tijdschrift rond dat per kwartaal verschijnt. Tot begin van dit jaar onder de naam LRPLN. Per 1 januari heet dit tijdschrift CRRCLM.
De eerste aflevering van CRRCLM opent met een interview met staatssecretaris Dekker die ingaat op de lancering van Onderwijs2032. Dit artikel wordt gevolgd door verschillende  artikelen die ook gaan over curriculumontwikkeling, bijvoorbeeld over ervaringen in het buitenland. Link

 

februari 2015
TEACH 100

Weer een website deze keer. Op Teach 100 staan honderden websites en blogs over onderwijs.
In de ranglijst staan websites waar je hulpmiddelen en tips kunt vinden of ervaringen van collega’s kunt lezen. Teach 100 is een ‘rankinglist’, dus lezers of gebruikers van websites bepalen zelf hoe hoog een website komt te staan op de ranglijst. De website zelf is ook informatief, dus het loont de moeite deze website goed te verkennen en hier je voordeel mee te doen.

 

januari 2015
IEDEREEN KAN LEREN SCHRIJVEN

Suzanne van Norden
Onderzoek van de Inspectie toont aan dat er op scholen weinig tijd wordt uitgetrokken voor het schrijven van teksten en dat de didactiek te wensen overlaat. Voor leerkrachten ligt hier een uitdaging, want een goede schrijfvaardigheid wordt steeds belangrijker in allerlei onderwijs- en beroepssituaties.
Iedereen kan leren schrijven bevat een schat aan handreikingen, praktijkvoorbeelden en ideeën voor leerkrachten die beter willen worden in het geven van schrijflessen. Leerkrachten begeleiden leerlingen in alle fasen van het schrijfproces door leerlingen uit te dagen, te steunen, prikkelende vragen te stellen en geschreven teksten klassikaal en in tweetallen te laten bespreken. Suzanne presenteert een schrijfdidactiek waar ik volledig achter sta, die ook te vinden is in de modules die ik ontwikkel voor de verlengde leertijd en taalgericht vakonderwijs, omdat ik heb ervaren dat het werkt. Niets is mooier dan zien dat leerlingen die ‘slecht’ schrijven, niet meer in zichzelf geloofden en toch goed leren schrijven door een gerichte aanpak. De didactische stappen zijn gekoppeld aan voorbeelden uit het primair onderwijs, maar met wat snufjes gezond verstand, fantasie en creativiteit kunnen dezelfde stappen worden toegepast in het voortgezet onderwijs in de onderbouw om leerlingen alsnog beter te leren schrijven.
ISBN 9789046903988