Ik heb bewondering voor alle inzenders van een voorstel op Onze Nieuwe School. Het getuigt van betrokkenheid bij het onderwijs en het toont lef om je nek te durven uitsteken met het risico dat er van jouw initiatief niets overeind blijft, je ideeën worden overgenomen en jij aan de kant blijft staan en al je inspanningen voor niets zijn geweest.

Er zijn dus veel voorstellen ingediend, maar hoe is de kwaliteit ervan? Hoeveel realistische en kansrijke voorstellen zitten er eigenlijk bij?

Alle ideeën heb ik doorgenomen. In mijn achterhoofd speelde mee dat datgene dat we kunnen lezen vaak maar de helft is, of misschien slechts een derde is van wat er op papier is gezet. De initiatiefnemers die hun concept binnen het gestelde limiet het beste konden verwoorden staan vast al op punten voor.
Het publiek, moet het doen  met wat er nu valt te lezen.

Initiatieven die koersen op scholen met de achterliggende gedachte dat onderwijs zal worden verzorgd van 8 tot 18 jaar genieten mijn voorkeur. Waarom? Omdat daar leraren met de insteek van po en vo bij elkaar zitten, zo beter in staat zijn in gesprek te kunnen gaan met elkaar en vermoedelijk door uitwisseling van ervaringen zullen leren van elkaar.
Er is namelijk één ding waar leerlingen al decennia tegenaan lopen: de wereld van verschil tussen opvattingen en manieren van lesgeven tussen po en vo. Veel goede didactische modellen die in het po gangbaar zijn, zie je in het vo niet. Daarentegen bereid het po leerlingen vaak onvoldoende voor op goed mee kunnen draaien in het voortgezet onderwijs.
Er zijn al tal van initiatieven, lokaal, regionaal en landelijk, ontplooid om po en vo met elkaar in gesprek te laten gaan en te leren van elkaars expertise en ervaringen. Ondanks alle goede bedoelingen van beide partijen lijken de betrokken in deze bijeenkomsten doof voor elkaar. Of ze horen wel, maar er gebeurt niets mee. Door dichter op elkaars huid te zitten in één gebouw en geconfronteerd worden met de problematiek doorlopende leerlijn op alle aspecten van het onderwijsspectrum, kan noodgedwongen een goede chemie tot stand te kunnen komen die recht doet aan wat leerlingen nodig hebben.

Scholen die nadenken over het gebruik van meerdere soorten didactische modellen om leerlingen te kunnen laten leren genieten de voorkeur. Alle initiatieven die alleen dromen over een fijne school waar leerlingen zich prettig voelen, gaan voorbij aan het didactische apparaat dat aan de veiligheid ten grondslag ligt.
Je veilig voelen heeft ook te maken met het brede pakket aan pedagogische en didactische handelingen die leraren toepassen om de klas tot een eenheid te smeden, leerlingen te laten ervaren wat het is om te leren, ongeacht het startniveau of de al dan niet aanwezig talenten. Iedereen kan namelijk leren. Het is de leraar die de grote inspirator, motivator, stimulator en organisator is en zich bedient van didactische modellen om het mogelijk te maken. Met goede bedoelingen en een groot onderwijshart kom je een eind bij kleuters, maar als het echt om leren gaat, moet je ook kunnen tappen uit een ander vaatje.

Initiatieven die kiezen voor het zelf laten leren, of geloven in ontdekkend leren?  Leren gaat niet vanzelf. Kinderen zijn van nature heel nieuwsgierig en willen graag van alles ontdekken, maar het is frustrerend als je onderwijs zelf te moet organiseren door vragen te stellen die buiten je bereik liggen om beantwoord te kunnen worden omdat het je aan benodigde kennis ontbreekt, of omdat je de processen niet beheerst die er nodig zijn om antwoorden te genereren. Tien grote vragen stellen, waarvan er misschien maar één een beetje beantwoord kan worden? Negatieve ervaringen met het stellen van vragen en leren, leiden tot verlies van nieuwsgierigheid en motivatie.
Je kunt pas creativiteit in denken ontwikkelen als de kennis aanwezig is om creatieve vragen te stellen, bovendien is de ene vraag de andere niet. Basiskennis is essentieel om op voort te bouwen.
Denkvaardigheid bevorderen, kritische vragen leren stellen, gaat alleen als die denkvragen op het juiste niveau liggen. Dus ook hier is de leraar de grote regelaar op de achtergrond die de juiste vragen blijft stellen om voor te doen hoe dat gaat. Het gaat om vragen die net binnen het bereik liggen om te kunnen worden beantwoord.

Leren is ook disciplineren. Zonder discipline kunnen leerlingen niet leren. Leren is leren je tanden ergens in zetten en door te bijten. De meeste leerlingen beschikken niet van nature over dat doorzettingsvermogen dat vaak nodig is om eigen grenzen te verleggen. Ze vertonen dat doorzettingsvermogen misschien wel bij sport of bij taken die ze gemakkelijk aan kunnen of waar ze warm voor lopen, maar het gaat er juist om dat je diezelfde inspanning leert te durven aanspreken bij taken die moeilijk zijn of minder interessant lijken. Leraren zijn bij uitstek, net als ouders, de mediator om leerlingen over die verborgen grenzen te leiden.
Leren is ook weten hoe je leert. Zelf je leerproces vormgeven is maar voor een enkeling weggelegd, de meeste leerlingen vragen om kaders, manieren, modellen of voorbeelden voordat ze er zelf vorm aan kunnen geven.

‘One issue’ scholen dan? Er zijn tal van initiatieven die het hart sneller doen kloppen, zoals de makerbeweging, programmeren op school, meer sport, ontwikkelen van ondernemerschap, enzovoorts. Prachtige initiatieven die kunnen worden geïntegreerd in het reguliere onderwijsprogramma om dat programma te verrijken en te verbreden. Er is veel winst te behalen door meer te doen aan integratie en anders roosteren. Dit geldt voor het po en vo. Al eerder heb ik er iets over geschreven (o.a. over 2032) , ons nationale curriculum biedt tal van aanknopingspunten om spannende dingen aan vast te haken.

Er zijn initiatieven die kansrijk zijn om door te ontwikkelen. Ik hoop dat ze veel stemmen vergaren. Er zijn ook initiatieven die zoals ze nu zijn ingebracht onvolwassen zijn, maar alles in zich hebben om kansrijk te zijn als ze samen zouden werken met een ander initiatief. Wellicht is dat ook de onderliggende gedachte van het circus ‘Onze nieuwe school’: co-creatie. We zullen het zien.
Alle inzenders wens ik sterkte en veel succes bij het vervolg. Het is reuze spannend om die teller wel of niet te zien oplopen!